In de zoektocht naar werk gaat het om meer dan een goede opleiding. Het is belangrijk om ook rond te kijken ‘buiten je eigen wereldje’. Doe je voordeel met ervaringen en tips van vijf hoogopgeleide allochtonen.

‘Focus op je kwaliteiten en zorg voor een goed cv met een persoonlijk verhaal’, dat advies wil Melek Usta meegeven aan starters op de arbeidsmarkt.‘Natuurlijk heb je als allochtoon, vooral als je uit een achterstandsmilieu komt, grotere barrières te overwinnen, maar knok ervoor!
Usta weet waarover ze het heeft, in 2006 werd zij uitgeroepen tot Zwarte Zakenvrouw van het jaar. Vanwege ‘haar visie, gedrevenheid en vernieuwingszin’, aldus het juryrapport. Ook zij moest extra haar best doen om carrière te maken in een land waar ze niet geboren was.
‘Als je uit een hiërarchische thuissituatie komt, zoals ik, met weinig plaats voor discussie en argumenten, is het moeilijk om goed te leren communiceren. Terwijl dat heel erg belangrijk is voor het vinden van werk.’

Steeds meer jongeren van buitenlandse herkomst studeren verder aan een hbo of universiteit – er staan momenteel maar liefst circa 42.000 allochtonen ingeschreven voor een voltijds studie aan de universiteit. Dat is een verdubbeling ten opzichte van tien jaar geleden. Niet iedereen haalt de eindstreep, maar het aantal niet-westerse allochtonen dat afstudeert, is de afgelopen vijf jaar meer dan verdubbeld. Maar toch komen zij moeilijker aan een baan dan autochtone studenten.

Zelfbewust
Melek Usta (37) kwam begin jaren ‘70 als anderhalfjarige met haar ouders uit Turkije naar Nederland. Na de mavo, volgde ze haar vriendinnen naar de meao. ‘Daar ben ik gauw afgehaakt omdat ik wilde gaan werken.’ Stewardess, dat leek haar wel wat. Usta: ‘Met veel pijn en moeite heb ik mijn vader ervan kunnen overtuigen dat ik dan goed Engels moest kunnen spreken. Uiteindelijk mocht ik als au pair naar Londen. Daar ging een wereld voor mij open. Zelfbewuster kwam ik terug in Nederland, en begon ik alsnog te rebelleren.’
In plaats van stewardess te worden (daarvoor was ze te klein) ging ze via een uitzendbureau aan het werk als secretaresse. Eenmaal op de afdeling personeelszaken, ontdekte ze waar haar hart lag. ‘Dat vond ik nou echt een leuk vak!’ Op advies van een collega, begon ze naast haar baan een opleiding Personeel en arbeid.
Na haar laatste baan als manager arbeidsbemiddeling bij uitzendbureau Start, besluit Usta in 2000 haar eigen bedrijf Colourful people op te richten: een werving- en selectiebureau voor hoogopgeleide vrouwen en allochtonen. Haar doel: terugdringen van achterstanden en werkgevers – die op zoek zijn naar nieuw talent – beter bedienen. Daarnaast verzorgt ze trainingen diversiteit in bedrijven, want ‘er is nog teveel onbenut allochtoon en vrouwelijk talent’.
Usta heeft veel geleerd van mensen buiten haar kring, die ze als haar ‘gidsen’ beschouwt.
Haar advies: ‘leer andere leefwerelden en omgangsvormen kennen. Het verrijkt je leven.’
Ze is ervan overtuigd dat je in Nederland alle kansen hebt: ‘Wees actief en haal het beste uit jezelf. Til je algemene ontwikkeling op een hoger niveau en lees kranten. En meiden: probeer voor jezelf op te komen! Trouw niet te snel als vlucht uit huis. Wees je bewust van je keuzes. Ook een huwelijk biedt niet altijd de vrijheid die je nodig hebt.’

Profiteer van de kennis van deze professionals:
Melek Usta, eigenaar/directeur van werving- en selectiebureau en Zwarte Zakenvrouw 2006
Murat Ersoy, student Master International Business en Student van het jaar 2005
Fatima Faïd, projectleider gezondheidszorg en maatschappelijke ondersteuning
Safiyeh Salehi Mobarakeh, office manager bij een architectenbureau
Rachid Guernaoui, juridisch adviseur bij de overheid en voorzitter FUTUR

Extra duwtje
‘Soms ontbreekt het ons allochtonen aan een duidelijk beeld van wat we willen. En we zijn ons niet altijd bewust van alle keuzemogelijkheden in studie en beroep.’ Zoals veel multiculturele hoger opgeleiden, doorliep ook Murat Ersoy (26) het traject mavo-havo voordat hij naar de Haagse Hogeschool ging. Ersoy: ‘Tachtig procent van de Turkse studenten volgde die weg. Dit komt onder andere door de invloed van de Cito-toets en de lage verwachtingen van school. De toets is vaak té bepalend voor de schoolkeuze. Mede daarom belanden migrantenkinderen eerder op het vmbo dan op het vwo.’
Murat heeft zich tijdens zijn opleiding gemanifesteerd als een geboren netwerker. De ScienceGuide riep hem in 2005 uit tot ‘Student van het jaar’ vanwege zijn grote inzet voor zijn medestudenten. Hij was actief in de Turkse studentenorganisatie en in de ontwikkeling van een ‘talentenproject’, waarbij hbo-studenten migrantenkinderen coachen. Eind 2006 nam hij het initiatief voor een banenmarkt en een congres. Nu is hij bezig met een website voor ‘multi-potentials.’ Murat: ‘De achterstand is over tien jaar geschiedenis. Het is wel nodig dat werkgevers de huidige generatie studenten een extra duwtje in de goede richting geven.’

Keuzevrijheid
Fatima Faïd (40) werkt bij STIOM: een stichting ter ondersteuning van de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening in Den Haag. vertelt die in de hulpverlening werkt. ‘Pas op de sociale academie ontdekte ik de lol van echte kennis. Voor die tijd leerde ik alles zo’n beetje in de praktijk.’ Na de studie deed ze vrijwilligerswerk in een meidenwegloophuis en zo ging de bal rollen. ‘Door mijn maatschappelijke activiteiten en contacten in verschillende netwerken, hoefde ik nooit formeel te solliciteren. Ook voor mijn huidige functie als projectleider ben ik gevraagd.’
Fatima zegt voordeel te hebben van haar achtergrond. ‘In mijn werk kan ik met mijn Algerijns-Portugese achtergrond echt iets betekenen. Ik kan zonodig los van etnische achtergronden opereren.’
‘Discriminatie door werkgevers komt nog steeds voor’ weet ze. ‘Soms gebeurt dit heel openlijk. Mijn zus solliciteerde bijvoorbeeld op een functie bij een instelling voor jeugd-tbsérs. Zij kreeg eerst een afwijzing, omdat zij als allochtone vrouw misschien wel een hoofddoek zou gaan dragen. Daarnaast was er het vooroordeel dat migrantenvrouwen problemen kunnen veroorzaken als zij met mannen moeten werken. Ze heeft toen de kwestie aangevochten en gewonnen. Migrantenvrouwen moeten vaak op twee fronten vechten voor een baan.’

‘De achterstand zal over zo’n tien jaar geschiedenis zijn’

Een traditionele opvoeding kan ook leiden tot achterstand, vervolgt Faïd. Die traditie kan sociale druk geven je op een bepaalde manier te gedragen. Respect voor je ouders is een belangrijk issue. Die vinden je al snel brutaal als je een andere mening hebt. En je moet natuurlijk altijd de eer van de familie hooghouden.’ Als puber had ze zelf ook moeite met sommige van die tradities.‘Ouders zouden hun kinderen meer keuzevrijheid moeten geven.’

Anoniem solliciteren
De Iraans-Nederlandse Safiyeh Salehi Mobarakeh (26) had het als starter moeilijk. Toch werkt zij nu als ‘office manager’ bij het architectenbureau West 8. Tijdens haar hbo-opleiding ‘International Management Business School’ had ze er een vakantiebaantje als receptioniste. ‘Na mijn afstuderen hebben ze me gevraagd voor mijn huidige functie. Na wat aarzelen heb ik het gedaan. De sfeer is goed en het bureau heeft veel internationale contacten. En ik kan werkervaring opdoen.’
‘Het vinden van een stageplaats tijdens mijn studie ging moeilijk. Meestal kreeg ik te horen dat er geen plek was. Alleen door te blijven bellen is het me uiteindelijk gelukt bij een reclamebureau stage te lopen.’

‘Ouders zouden hun kinderen meer keuzevrijheid moeten geven’

Zelden wordt ze uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek. ‘En zo krijg je de kans niet te laten zien wie je bent.’ Zij vermoedt dat het wel eens te maken kan hebben met haar buitenlandse naam. Dat verhaal hoort ze ook geregeld van studiegenoten. Daarom is ze voorstander van anoniem solliciteren. ‘Die keer dat ik wel werd uitgenodigd, was een bijzondere ervaring. Eerst kreeg ik tijdens het gesprek complimenten voor mijn Nederlands. En toen vroeg die vrouw tóch nog: ‘Hoe goed is je Nederlands eigenlijk? Dan denk je: Wat speelt er in zo’n hoofd? Terwijl ik hier nota bene geboren en getogen ben en juist iets met talen heb.’
‘Nee hoor, ik geef de moed absoluut niet op’, vervolgt ze. ‘In een masterclass na mijn studie, heb ik pas het nut van brede netwerken ontdekt, want de meeste banen gaan toch via via. Het liefst zou ik marketing- of brand manager willen worden.’

Universiteit
Hij heeft het naar zijn zin als juridisch adviseur bij het ICTU, een overheidsorganisatie die ICT-programma’s voor de overheid uitvoert. ‘Het is ontzettend belangrijk om ergens binnen te komen, om je in je werk te kunnen bewijzen’ vertelt Rachid Guernaoui (34).
Na zijn baan als juridisch adviseur bij het ministerie van Algemene Zaken, verliep de overstap naar zijn huidige baan gemakkelijk.
‘Ik raakte geïnteresseerd in de overheid door een ‘traineeship’ bij het ministerie van Binnenlandse Zaken. Voordat hij hieraan begon, had hij gesolliciteerd naar een stageplek bij een advocatenkantoor. Heel leerzaam: ‘Op de gewoonste vragen had ik geen antwoord. Waarom kiest u voor dit kantoor? Geen flauw idee. Ik werd niet aangenomen. Daarna heb ik besloten om elk sollicitatiegesprek goed voor te bereiden en te oefenen. Ik dacht: wat zou ik zelf vragen als ik iemand zocht.’
Voordat hij rechten ging studeren bewandelde hij nog wat zijpaden. ‘Ik heb niet meteen de juiste scholen of vakkenpakketten gekozen. Soms kwam dat omdat de begeleiding van de scholen te wensen overliet. Soms kwam het omdat ik nog geen besef had van de gevolgen. Het bleef kriebelen om naar de universiteit te gaan. Daarom heb ik destijds alsnog een versnelde vwo-opleiding gedaan.’
Van jongs af aan is Guernaoui maatschappelijk actief geweest. Later werd hij lid van allerlei besturen en netwerken, zoals van een Nederlands-Marokkaans juristennetwerk. ‘Een van de voordelen van een beroepsnetwerk is dat je interessante vacatures per mail krijgt toegezonden.’
Zijn devies: ‘Om te doen wat je echt wilt en om te doen waar je goed in bent, moet je ingrijpende stappen durven nemen. De enige echte drempel is je eigen wil.’

Tips

• Wees actief in de maatschappij en volg politiek-maatschappelijke ontwikkelingen.
• Doe mee met netwerken en studieverenigingen, ook buiten je eigen kring.
• Doe je uiterste best voor je eerste baan.
• Trouw niet te jong als vlucht uit je ouderlijk huis. Neem de tijd om jezelf te ontplooien.
• Ga niet bij de pakken neerzitten.
• Bezwijk niet voor sociale druk.
• Kijk uit voor perfectionisme.